Tiếng Kinh ta dịch là “thao túng tâm lý” – 1 trong những thuật ngữ nhảm nhí nhất được dùng quá mức trong vài chục tháng trở lại đây.

Nó nhảm đến mức mà đại học Lake Superior State (Michigan, Huê Kỳ) cho nó vào danh sách trục xuất với những từ bị lạm dụng, dùng sai, sáo rỗng hoặc vô nghĩa.

Nhưng cũng ở Mỹ, Nhà xuất bản Merriam-Webster, nổi danh với các thể loại tham khảo và từ điển lại cho “thao túng tâm lý” là cụm từ của năm 2022 với lượng tìm kiếm tăng 1740% trong 12 tháng.

Vậy nên nhìn nhận thế nào?

Với kinh nghiệm vừa vừa đủ để có ít chữ bi bô về thao túng tâm lý, mình nghiêng về phía trường đại học nhiều hơn là phía nhà xuất bản.

Vì sao ấy hả? Vì ngay định nghĩa thôi đã khẳng định thao túng tâm lý là việc khó hơn bước lên trời rồi. Chúng mình cùng xem nhé:

1- Hành động gây hiểu lầm nghiêm trọng cho ai đó, vì mục đích của chính mình.

2- Sự thao túng trong một khoảng thời gian dài khiến nạn nhân tự hỏi về tính hợp lý của suy nghĩ, nhận thức thực tế cũng như ký ức của họ. Thường dẫn đến sự nhầm lẫn, mất tự tin, tự trọng, không chắc chắn về tình cảm cảm xúc của mình mà phụ thuộc vào hung thủ.

Cái số 1, lợi ích của chính mình hay lợi ích của người khác là thứ rất mơ hồ và khó định danh. Một hành động tốt đẹp, hiếu thảo hay bố thí là vì lợi ích của ai? Riêng câu này thôi thì lập võ đài mạng mà phang nhau tối ngày vẫn không hết hot. Định nghĩa này chung chung và khó quá, thôi bỏ qua mà đến định nghĩa 2, dễ hình dung cũng như chấp nhận hơn.

Thao túng là gây nhầm lẫn hoặc nghi ngờ về nhận thức… Giàng ơi! Quá chí lý, 1 nạn nhân, 1 hung thủ, có động cơ gây án, trong 1 thời gian dài. Thế này thì sai vào đâu được? Nhưng các bạn mình ạ, thao túng tâm lý không dễ như trên phim, nói mấy câu gật đầu tin sái cổ đâu. Bạn, người đọc đến dòng này, dĩ nhiên có trí tuệ ở mức khá, nếu không muốn nói là xuất sắc! Để thao túng được bạn cần có một vài yếu tố như sau:

– Bạn không có phương thức nào để kiểm tra chéo những gì mình ghi nhớ, đã biết hoặc những cảm xúc bạn đã có.

– Bạn không có mối quan hệ sâu sắc nào ngoài chính người đang thao túng bạn.

– Người thao túng bạn có động cơ rõ ràng trong một khoảng thời gian dài.

– Bạn gắn kết giá trị cá nhân của mình vào người thao túng, chẳng hạn: bạn hãnh diện khi làm vợ, không làm vợ thì bạn chẳng là gì; bạn hãnh diện khi là thư ký, không có sếp bạn chả là ai…

– Không có bất kỳ dấu hiệu hay sự cảnh báo nào đến với bạn trong thời gian dài

Và còn nhiều, nhiều nữa tùy từng trường hợp cụ thể.

Giờ, với định nghĩa như ở trên, về mặt kỹ thuật mà nói, bạn hoàn toàn có thể trở thành người đỉnh của chóp trong việc tự thao túng chính mình. Bạn thử lướt lên trên mấy dòng mà xem, nếu bạn tự thao túng mình: không ai cảnh báo nổi bạn, bạn có động cơ rõ ràng để làm việc đấy, bạn dành đa phần thời gian với bạn, bạn không cần kiểm tra lại những gì bạn chắc chắn biết…

Khả thi, nhưng không dễ, mỗi ngày bạn đứng trước gương khen mình xinh thế, nói mình giỏi thế, ôi sao mà mình thông minh, đỉnh thế, mình giàu thế… sẽ không thể thành công mà luôn có những dấu hiệu to nhỏ khác nhau phản ánh một thực tại khác. Đối diện với thực tại này, bạn có thể tức giận, tảng lờ, khó chịu, bực bội, dù là gì đi chăng nữa, sâu bên trong bạn biết có gì đó không ổn tồn tại mà bạn không thể hoàn toàn tin vào những lời bạn nói với chính mình được.

Nếu bản thân tin vào chính mình còn khó, có lẽ nào tin vào người khác lại dễ hơn? Nhất là để tin được cũng cần một loạt điều kiện cho riêng hoạt động đấy chứ đừng nói đến thao túng.

Mình chắc chắn trên đời tồn tại hoạt động thao túng tâm lý và có những nạn nhân của hoạt động này, chỉ có điều chúng không nhiều vọt lên hẳn như cách thế giới lên đồng năm 2022. Nếu ai đó nói rằng họ đang chịu sự thao túng, điều này có thể đúng, nhưng cũng tồn tại một số % nhất định không thể phớt lờ rằng họ chỉ muốn bạn nhìn nhận họ như một nạn nhân thôi.

Nạn nhân biết mình bị thao túng nhưng chấp nhận sự thao túng để tiếp tục bị thao túng, hmmmm…